Monday, April 28, 2014

Oq non!


Assalomalekum. Bugun men yana bir marta biz o’zbek halqining buyukligiga qoyil qoldim. Qanday deysizmi? “Toshkent non shaxri” filmidan so’ng. Filmdagi obraz Mahkam otaning bir emas, ikki emas naqd 12 ta etim bolani asrab olishi – bu hozirgi zamon kishilarining fikri bilan aytganda naqd jinnilikning o’zginasi. “Tem bolee” urush vaqtida.
Uyat bo’lsa ham aytaman filmning ba’zi bir sahnalarini, ba’zi bir emas 90 % sahnalarini ko’zimda yosh bilan tomosha qildim. Qaniydi hozirgi zamondoshlarimiz ham hech bo’lmasa shunga o’hshash fikrlarni o’z hayotiga ozgina olib kirolganda olam guliston bo’lardi.
            Kinoni ko’ryapmanu hayolimdan o’g’lim o’tyapti. Sho’xlik qilib qo’lidagi nonini otib yuboradimiey, yoki onasiga achchiq qilib atayin ovqatini to’kadimi? Hulas yosh bolacha sho’xliklar. Kinoning bir sahnasida esa bolalarning onasi kasalhonada, dadasi ishda. O’zlari yeguliklar olib kelib tirikchilik qilishadi. Bir kun oq non (buhanka) olib kelib hursand bo’lishib birma bir hidlab chiqishadi. Eng kichkina qizaloq esa oq noon, oq noon degancha hursand baqira boshlaydi. O’zimni tutib turolmadim.
            Aslida bu kinoni bir necha o’n marta ko’rganman. Shunday bo’lsada yana bir marta ko’rdim. Siz ham yana bir marta ko’ring. Ha yahshilab ko’ring. 

Friday, April 18, 2014

Kiyinishimiz madaniyati!


«Мўдалар» намойиши

Ассалому алайкум. Сарлавхани ўкиган одам хойнахой бу макола бирор бир дизайнер ёки шу сохага алокаси бор инсонни коралаганлари деб ўйласа керак. Аслида унака эмас. Бугун мен ёзганларим оркали жонажон шахримиздаги коллеж-лицейлар ва университетлардаги укувчи талабаларнинг кийиниш маданияти хакида фикрлашмокчиман.
            Аввало кийим нима учун кийилади? Тарихда бу саволга умуман ўзгача ёндошишган аждодларимиз. Яни улар замон ва маконга караб эмас, ўз эхтиёжларига караб кийинишган.
            Энди хозирги ёшларимизчи? Хозирги ўкув юртларидаги талаба ёшларимизчи? Тавба деб ёка тишлайсан киши. Уларнинг кийинишини кўриб модалар уйи ёки кийимлар намойиш этиладиган жойга туштб колдим деб ўйлаши табиий хол. Айникса мода кетидан колмайдиган ашаддийлар кишнинг совук кунларида хам мини юбка ёки йигитлар бўлса ёкаси очик хар хил клипларда чиккан кийимларни кийиб юришади. Уларнинг бу ахволини кўриб нима мажбур киларкин деб ўйлайман. Масалан «хурматли» кизларимизнинг ўтган йилги модаси тиззадан сал пастрок еди. Бу йилги ўша тиззадан сал баландрок экан. Энди шу тиззадан сал баландрок кийган кизнинг шахримизнинг асосий жамоатчилик транспорти(дамас)даги ахволини кўз олдингизга келтиринг. Бу томони энди когозда ёзилса когоз куйиб кетади.
            Лекин аслидачи ўша ўкув юртларининг хаммасини ўкувчи-талабаларга кйиниш маданияти борасида керакли талабларни кўйган. Хама гап шунда бўлса керак мактабда бу талабларга факатгина бошлангич синфлар амал килади холос. Шубхангиз булса шахримизда жойлашган хохлаган мактабга ташриф буюриб ахвол билан бевосита танишишингиз мумкин. Албатта беш кўл баробар эмас.
Энди олий ўкув юртларидаги ахволни умуман бахолашга хам тиллар ожиз. Бу ерга келган инсон, айникса кизлар кўп ўкийдиган билим даргохларида умуман довдираб колса керак. Енди ёз келяпти сал инсоф бериб колар десак ахвол тескари. Ёзда хурматли кизларимиз иссиклайдими билмадим йилдан йилга кийимлари торайиб, калтайиб, юпкариб боряпти. Тугрида нимаси ёмон буни? Ахир глобал исиш холати кузатиляптику дунё бўйича?
Келинг энди илмий далилларга юзланамиз. Замонамиз олимларинг аниклашича аёлларнинг нозик териси канча куёш «кўрса» кариш жараёни шунча тезлашар экан.     


Хозирги глобаллашув даврида аёлларимиз жамият ва унинг сохаларида уз урнига эга булаётган бир вактда шу билан биргаликда ахлоксизлик, хаётга енгил нигох билан караш, бу хаёт сенга бир марта берилади шунга яраша уйнаб ол каби бизнинг менталитетимизга ёт булган унсурлар хам кириб келмокда. Хозирда эркакларнинг рисоладагидай кийинган аёлга мурожаат килишда хурмат ва иззат коидаларига амал килган холда булиши, очиксочик кийинган аёлга эса нисбатан пастрок назар билан муомала килиши хеч кайсинимизга сир булмай колди.
Энг ёмони бу каби кийинишлар эркаклардаги гурур, орият, уз якинларини бегона кузлардан кизгониш каби инсоний туйгулардан хам махрум этаётгандек гуё. 
Гарб бизга уз маданиятини хар хил воситалар оркали тикиштирар экан улар албатта бу харакатларидан аник бир максадни кузлаганликларини билиш учун ёш бола булиш хам кифоя хозирги замонимизда. ЯниПУЛ.
Менимча бу иллатларнинг бизга янгидан янги ижтимоий ва сиёсий муаммоларни такдим этяпти. Энг ачинарлиси ёш авлод тарбиясида мухим из колдиряпти.
Каранг опалар, сингиллар!! Биргина шуни ортидан канча муаммо келиб чикяпти?! Келинг яхшиси ечинишни тухтатамиз ва уз хурматимизни саклаб коламиз?!
Шу уринда бир латифа эсимга тушиб колди.
Англияга сафар килган бир мусулмондан бир инглиз сурабти:
-- нега сизлар уз aёлларингиз билан кул бериб сурашмайсизлар?
--Нега сизлар уз кироличангиз билан шунака килмайсизлар? Дебди жавобан сайёх.
--Чунки у бизнинг кироличамизда, биз уни хурмат киламиз.
--Бизнинг оиламизда хар бир АЁЛ бизнинг кироличамиз!

P.S. Бу факат мени фикрларим холос. Мен бу гаплар билан бировни хафа килмокчи эмасман. Мен бировни фикрини хам кабул килишим мумкин агар у хак булса. Фикрларингиз булса бемалол. Айтишадику хакикат бахс мунозараларда юзага чикади деб.   

Taraqqiyotning- kecha va buguni


Taraqqiyotning- kecha va buguni

Tarbiya biz uchun yo hayot, yo mamot, yo      halokat, yo saodat, yo falokat  yo najot masalasidir!



Jadidchilik – Taraqqiyot tomon qo’yilgan qadam!
Darhaqiqat Jadidlarning asosiy e’tibori yosh avlod ta’lim tarbiyasiga qaratildi. Ular “Usuli Jadid”, “Usuli Savtiya” maktablari ochib, xalqni ma’rifatga etaklashda muhim omil bo’lgan turli gazeta va jurnallar, asarlar chop etishdi. Turkiston Teatriga ham dastlab jadidlar asos solgan.
Prezidentimiz I.A.Karimovning bevosita tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan ishlarni jadidlarning harakatlariga solishtirish mumkin. Masalan, jadid maktablarini litsey va kollejlarga, “Umid” jamg’armasini “Jamiyati Hayriya”ga taqqoslash mumkin. Jadidchilarning jasorati shundaki ular o’zlariga qarshi siyosat yuritilayotgan paytda ham imkon topib mahalliy ma’rifatparvar boylarning hayriyalarini bir joyga to’plab, o’sha paytdagi iqtidorli yoshlarni topib, ularni Turkiya, Germaniya, Rossiya kabi ilg’or davlatlarning Oliy o’quv yurtlariga o’qishga yuborishadi. Jadidlarning bu harakatlari zoe ketmadi. Ularning safi tobora kengayib bordi. Afsuski sobiq Sovet hukumatini ularga qarshiligi ham shuncha o’sib bordi. Avloniy, Behbudiy, Fitrat, Cho’lpon, M.Abdurashidhonov, Z.Validiy kabi ziyoli xalqparvarlar barcha qiyinchiliklarga qaramay “Usuli savtiya” maktablarini ochishga zo’r berishadi. Bu maktablarni ochish katta fidoiyliklar hamda qurbonliklar evaziga amalga oshiriladi. Jadidlar yana bir hayrli ishni amalga oshirishadi. Ular o’z davrining iqtidorli yoshlarini topib chet ellarning nufuzli universitetlari va akademiyalariga o’qishga yuborishadi. Bu esa ularni xalqni ma’rifatga boshlashda hatto o’z jonlarini ham hatarga qo’yganligini ko’rsatadi.
Jadidlar harakatining poydevori jadid maktabi edi. Ularning yagona maqsadi jamiyatni yangilash edi. Bu yangilanishni esa faqat yangi avlod amalga oshirishi mumkin edi. Yangi avlodni esa ,,tarbiyalash’’ lozim. Eski ta’lim tizimi bilan amalga oshirish amri mahol edi. Shu muammoni o’z vaqtida zudlik bilan tushungan jadidlar yosh avlodni zamonaviy fanlarni, chet tillarini o’rganishga chaqirgan. Jadidlar masalaning bu tomoniga ham katta e’tibor qaratib yosh avlodni rus, nemis, ingliz, turk va boshqa tillarni mukammal egallashlariga katta e’tibor berishgan.
Hozirgi vaqtda ham chet tillarini bilish hayotimizda muhim o’rin tutibgina qolmay dunyo talabi ham hisoblanishi hech birimizga sir bo’lmay qoldi. Prezidentimizning yoshlar ta’lim tarbiyasiga berayotgan e’tiborini siyosat darajasiga ko’tarilganligi esa bir qancha ilg’or davlatlarning rahbarlari tomonidan yuksak e’tirofga sazovor bo’lmoqda. Ayniqsa hurmatli yurtboshimiz chet tillarini mukammal egallashga katta imkoniyatlar yaratib berayotganligi esa biz yoshlarni yana mas’uliyatliroq hamda o’zimiz ta’lim olayotgan sohaning eng so’nggi yangiliklaridan bohabar bo’lishga imkoniyat beradi.
Biz tahsil olayotgan ,,Andijon Davlat Universiteti’’da olib borilayotgan islohotlar fikrimizning isboti. Bilim olish, chet tillarini o’zlashtirish uchun qulay sharoitlar yaratilgan. Qo’shimcha darslar, to’garaklar, lingafon xonalari, bundan tashqari, internet orqali boshqa davlatlardagi do’stlarimiz bilan bemalol muloqot qilish - bu biz talabalar uchun juda katta imkoniyatdir. Hulosa qilib aytganda muhtaram Prezidentimizning yoshlar faoliyati va tarbiyasiga berayotgan bunday yuksak e’tiborlarini ajdodlarimiz boshlagan hayrli ishning mantiqiy davomi deb aytish mumkin.

Andijon 2014 yil.